Beraziler kimdir? Sorusuna ilişkin araştırma ve bilgi toplama sürecimiz devam ediyor. Gerek yöreden gerekse devlet arşivinden toplamaya çalıştığımız bilgileri derleyince burda paylaşıyor olacağız.
Şimdilik 2019 yılında Harran üniversitesi tarafından kabul edilen bir tezi sizinle paylaşıyoruz.
Urfa bölgesinde ikamet etmekte olan önemli aşiretlerden biri de Berazi aşiretidir. Berazi kelimesinin anlamı; az olan şey, Berazik; bolluk, cemaat anlamlarına gelir. Berazi aşiretinin ismi değişikliğe uğrayarak Ahmet Cevdet Paşa’nın "Kısas-ı Enbiya" adlı eserinde Berzikani olarak geçmektedir. İslam Ansiklopedisinde ise, Barzini-Berzikani olarak belirtilmiştir. Berazi aşiretinin tarih sahnesine çıkışı miladi 750 yılı sonlarında Süleymani Beyliği ile başlamıştır. Süleymani Beyliğinin merkezi Diyarbakır iline bağlı Kulp ilçesi sınırları içinde yer alan Gazali nahiyesinin Khol deresi olduğu belirtilmiştir. Süleymani Beyliği, Sekiz aşiretten oluşmaktadır. Bunlar; Hüveydi, Banoki, Dılhiri, Boci, Zilan, Besi, Zekdi ve Berazi aşiretleridir. (247)
Suruç Berâzileri olarak bilinen ve Kirmanşah Berazilerinin bir kolu durumunda olan Süleymani Beyliğinde yer alan bu aşiret, Yavuz Sultan Selim döneminde 1517 yılından sonra bölümler haline getirilmiş Suruç, Rakka, Birecik ve Cerablus arasındaki bölgede iskân edilmişlerdir. Berazi Aşireti 7 kabileden oluşmaktadır. Bunlar; Ketkanlar, Pijanlar, Şeddadiler, İledinler, Didanlar, Dünailer ve Şeyhanlılardır. Suruç’ta ikamet eden Berazi aşiretinin reisliğini tarih boyunca İledin kabilesi üstlenmiştir. Arşiv kaynaklarında ve bazı eserlerde Berazi Aşiretinin 1850 yılında Suruç, Cerablus ve Süleymaniye bölgesine göç ettikleri belirtilmiştir. (248)
Erzurum'da, Karayazı, Kuruçay'da ve Muş'ta Berazi adını taşıyan aşiretlerin yaşadığı bilinmektedir. Ağrı'da ise (Eleşkirt ve Tutak) Hasanan aşireti içinde de bir "Berazil" kabilesi yer almaktadır. 1540 ile 1570 yılları arasında Mardin, Diyarbekir, Urfa, Birecik ve Suruç sancaklarında yaşayan "Berazi" aşireti, sayısız Osmanlı belgesinde Oğuz'un "Döğer" boyu olarak yer almıştır. 1566 yılı Osmanlı kayıtlarına göre de "Bırazi" aşiretinin Siverek'te bulunduğu köylerin adı şu şekildedir: Karute, Karabahşayış, Karute, Gökçe, Murdarca, Subatandır.(249)
XIX. yy ortalarına ait kayıtlarda Urfa ve civarında Yezidilerin yaşadıkları görülmektedir. Özellikle Urfa’nın doğusundaki Suruç nahiyesiyle batısında yer alan Viranşehir hattında Yezidiler, aşiretler halinde yaşamlarını sürdürmekteydiler. 1867 yılında Urfa’ya gelen Ahmet Cevdet Paşa, Suruç kazası ahalisinin Berazi aşiretinden teşkil edildiğini ve bunların Çoğunluğunu Yezidilerin oluşturduğunu belirtmektedir.(250)
Berazi aşireti, Urfa bölgesinde 1893 yılı sonrası teşkil edilen Hamidiye Hafif Süvari 53, 54 ve 55. Alaylarında yer almıştır.(251)
Daha sonra bu alaylar Milli aşireti ile yaşanan çatışmalardan dolayı Suriye’de yer alan 5. Ordu-yu Hümayun’a bağlanmışlardı.(252)
KAYNAKLAR:
247 Bozkurt, Tarih Boyunca Aşiretçilik ve Şanlıurfa Aşiretleri, 114.
248 Bozkurt, Tarih Boyunca Aşiretçilik ve Şanlıurfa Aşiretleri, 118.
249 Ali Rıza Özdemir, Kayıp Türkler Etnik Coğrafya Bakımından Kürtleşen Türkmen Aşiretleri, 5.bs.
(Ankara: Kripto Yayınları, 2014), 193-194.
250 Taş, Kadı Sicillerine Göre XIX. Asrın İkinci Yarısında Urfa’da Sosyal Hayat, 47-48.
251 Karaca, Anadolu Islahâtı ve Ahmet Şâkir Paşa (1838-1899), 181.
252 Müslüm C. Akalın, “Fırat Kenarından Dersaadet’e Bucaklı Hacı Osman Paşa’nın Hikâyesi,
Hamidiye Alayları Etrafında Osman Paşa- İbrahim Paşa Mücadelesi”, Şurkav Kültür Sanat Tarih ve
Turizm Dergisi, 30 (2018): 23.
0 Yorumlar